Wat is een antigeentest?

Antigeentesten detecteren een stukje eiwit van het coronavirus, een antigeen genaamd. Hiervoor wordt materiaal van een uitstrijk uit de keel- en neusholte opgelost in een vloeistof en aangebracht op een teststrip, vergelijkbaar met een zwangerschapstest. Op de teststrip zitten antilichamen die het stukje eiwit herkennen en vasthouden, waardoor een streepje ontstaat. Elke test wordt op het oog afgelezen en neemt ongeveer 15 minuten in beslag. Omdat de uitvoering van de test handwerk is en een paar foutgevoelige stappen kent, leent de test zich moeilijk voor uitvoering op grote schaal en is de inzet van getraind personeel vereist. De antigeentest kan ook geautomatiseerd in een analyzer worden uitgevoerd op een laboratorium, zonder teststrip. Dan kunnen meer testen per uur worden uitgevoerd, omdat dit minder arbeidsintensief is.

Wat is het verschil met een PCR test?

De gouden standaard voor het testen op het coronavirus is de PCR test. De PCR testprocedure bij Streeklab Haarlem duurt ongeveer 4,5 uur. Ongeveer 50% van alle PCR testen bij het Streeklab Haarlem zijn daardoor op dezelfde dag als de afname bekend. Maar door transport, prioritering van testen en confirmatietesten van zwak-positieve uitslagen, kunnen de resultaten van een test tot 24-48 uur na afname bekend worden. Tijdens een PCR test wordt een deel van het genetische materiaal van het virus, het RNA, vele miljarden malen vermenigvuldigd, zodat ook milde besmettingen met weinig virus toch betrouwbaar kunnen worden aangetoond of uitgesloten.

De antigeentest kent een dergelijke vermenigvuldigingsreactie niet. De antigeentest is daarom minder gevoelig dan de PCR test en daardoor bij mildere klachten of lagere virushoeveelheid minder betrouwbaar: de antigeentest is dan vaker fout-negatief. Als dat het geval is, krijgt iemand die wél besmet is, toch een negatieve uitslag. De kans bestaat dat deze persoon anderen ongewild besmet, omdat de persoon onterecht denkt het virus niet bij zich te dragen door de negatieve uitslag. Andersom is het zo dat bij een goed uitgevoerde antigeentest, een positieve uitslag wel betrouwbaar is. Om die reden is een positieve antigeentest sinds 15 oktober meldingsplichtig bij de GGD, net zoals de PCR.

Op dit moment kent de markt veel aanbieders van antigeentesten. De eerste resultaten in het gebruik van deze testen laten zien dat de sensitiviteit (of iemand met de ziekte daadwerkelijk een positieve test heeft) ongeveer 85% is (Bonten, Ned Tijdschr Geneeskd. 2020;164:C4678). Dat betekent dat 15% van de besmette personen een fout-negatieve uitslag van de antigeentest krijgt en onterecht zal denken niet besmettelijk te zijn. Dit zijn vooral personen met een lage virusload (zwak positieve PCR testuitslag). Als deze personen aan het begin van de infectie getest zijn, is de kans groot dat ze een dag later wél een hogere virushoeveelheid bij zich dragen en daarmee besmettelijker zijn.

Plaatsbepaling antigeentesten

Hoewel de antigeentest sneller is dan de PCR test, is een negatieve uitslag minder betrouwbaar. Het risico bij het gebruik van een antigeentest blijft dat iemand onterecht denkt niet besmettelijk te zijn, met het gevolg dat diegene niet in thuisisolatie blijft en daardoor andere personen kan besmetten.

Het OMT/RIVM heeft het volgende geadviseerd over de inzet van sneltesten:

  • Testen van (ernstig) zieke mensen in het kader van een zorgvraag (in de kliniek, huisartsenzorg) gebeurt bij voorkeur met PCR of PCR in combinatie met een sneltest.
  • Testen bij personen met een groter risico op complicaties gebeurt bij voorkeur met PCR. Een negatieve testuitslag van een sneltest dient met een PCR bevestigd te worden, omdat een fout-negatieve uitslag grote gevolgen kan hebben. Dit geldt ook voor mensen die werkzaam zijn met of direct contact hebben met personen met risico op een ernstig beloop (zorgmedewerkers).

Streeklab Haarlem werkt voor zorginstellingen, zowel voor patiënten als personeel. Vanwege de beperkingen van de antigeentesten en het risico op fout-negatieve uitslagen, wat juist bij zorginstellingen tot problemen kan leiden, biedt Streeklab Haarlem op dit moment nog geen antigeentesten in de routinediagnostiek aan. Samen met de GGD en zorginstellingen wordt op dit moment uitgewerkt hoe deze testen conform de adviezen van het RIVM ingezet kunnen worden.

Overige sneltesten

Naast de antigeentesten worden landelijk verschillende andere technieken onderzocht die een snellere testuitslag zouden kunnen geven, zoals de ademtest en de LAMP test. De ademtest is op dit moment nog in een onderzoeksfase en is niet beschikbaar voor de routinediagnostiek. De LAMP test is een alternatief voor de PCR om het RNA van het virus aan te tonen. De LAMP reactie zelf is sneller dan de PCR reactie – ongeveer 20-40 minuten – maar de voorbewerking van het RNA neemt evenveel of zelfs meer tijd in beslag en hiervoor is een laboratorium nodig. De tijdswinst die voor de LAMP test beschreven wordt, zit daarom vooral in het uitvoeren van de test in een mobiel lab, op locatie bij de teststraat van de GGD of instelling.

Lopende validaties van snelle SARS-CoV-2 diagnostiek

Streeklab Haarlem werkt momenteel aan de validatie van enkele sneltesten om in te zetten naast de PCR test. Hierbij worden verschillende soorten testen onderzocht op hun kwaliteit en inzetbaarheid.

Antigeentesten middels lateral flow cassette (“zwangerschapstest”)

– Panbio™ COVID-19 Ag – Abbott
– COVID-19 Antigen Rapid Test Cassette – Biozek

Antigeentesten middels chemoluminescentie (CLIA analyzer)

– Lumipulse® G SARS-CoV-2 Ag – Fujirebio
– LIAISON® SARS-CoV-2 Ag – DiaSorin

Loop-mediated isothermal amplification (LAMP RNA amplificatie)

– SmartAmp® – Riken
– Lifecase 96 – MSE Group